Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, anne ve çocuk bağlantısı, bu alakada ortaya çıkan problemlere ait kıymetli kıymetlendirme ve tavsiyelerde bulundu.

Anne ve çocuk ortasındaki ilgide devir dönem meselelerin yaşanabileceğini belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, kimi annelerin doğum nedeniyle orta verdikleri iş hayatına dönüş yapmasıyla bu süreçte çocuğun kimi reaksiyonler verebileceğini söyledi.

Çocuklar problemlerini davranış lisanıyla anlatır

Anne işe başladıktan sonra çocukların tırnak yeme, tırnak etlerini koparma üzere davranışlarda bulunabileceğini kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Tırnak yemek, ileri yaşta gerilim azaltma tekniği olarak kullanılır. Tasa olduğu vakit beyin otomatik bunu yapıyor. 4-5 yaşındaki çocuklar çoklukla meselelerini kelam lisanıyla anlatamazlar, davranış lisanıyla anlatırlar. Mesela altına kaçırma, sık sık ağlama, geceleri annesinin yanına gelme üzere. Bu reaksiyonler, çocuğun telaşının yüksek olduğunu gösteriyor.” diye konuştu.

Prof. Dr. Nevzat Tarhan, parmak emmek, tırnak yemek, altına kaçırmak üzere davranışların çocuğun örnek aldığı birinde varsa da ortaya çıkabileceğini kaydederek “Çocuk model olarak seçebilir. Çocuk, mutsuzluğunu giderme tekniği olarak buna yönelebilir. Bu davranışı ilgi çekince de pekiştirebilir.” dedi.

Anneden ayrılma anksiyetesi yenilmelidir

“Seperasyon anksiyetesi” denilen anneden ayrılma anksiyetesini çocuğun yaşayıp yenmesi gerektiğini tabir eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Anne çocuğundaki bir probleminin üstüne gidiyorsa mesela ‘tırnağını yeme’ diyorsa, çocuk ‘Annem bana bedel veriyor, beni seviyor’  diye düşünüyor. Bu negatif ilgidir. Çocuğun yalnızlığını gidermek için annesinin kendisiyle ilgilenmesini sağlamak için geliştirdiği bir metottur. Burada negatif ilgi, ilgisizlikten daha düzgündür. Çocuk kendini hırpalatabilir, annesini bağırtır ve rahatlar. Önemli̇ Ölçüde travma, yok sayılmaktır.” dedi.

Ergenlik devrinde ortaya çıkan kimi davranış bozukluklarının gerisinde kapalı depresyon olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Ergenlikteki çocuğun hislerini söz etme hüneri daha gelişmemiştir. ‘Bir meselem var, moralim bozuldu’ diyemiyor. ‘Neden bozuldu?’ diye tahlil yapamadığı için, korkuyu gidermek için bir usul geliştiriyorlar. Annesinin ilgisini çekmeye çalışırlar.” dedi.

Çocukla inatlaşmada anne kaybeden taraf oluyor

Birtakım annelerin yemek elinde çocuğun ardında dolandıklarını belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Çocuk bu türlü durumlarda yani yeme-yememe çabasıyla annesinin kendisiyle ilgilenmesini oyun üzere görüyor. Anne bu türlü durumlarda inatlaştığı vakit birden fazla defa kaybeden taraf oluyor. Anne çocuk için kaygılandığını, değer verdiğini hissettirirse, çocuk bilmeden o davranışa daha çok odaklanır. Buna ‘ters efor kuralı’ deniyor. Bu kurala nazaran, bir topluluğa ‘pembe fil düşünmeyin’ denirse küme üyeleri, düşünmemeye çalıştıkça daha çok düşünür. Lakin burada ilgi odağını, dikkat odağını değiştirirsen düşünmeyebilirsin. Anne çocuğun bir hareketini onaylamıyorsa ‘Yapma’ demek yerine ‘Ben şu an senin yanından ayrılıyorum, bu türlü bir şey yapan çocukla oturamam’ deyip o hareketi onaylamadığını hissettirmesi gerekiyor.” diye konuştu.

Negatif ilginin istenmeyen davranışı pekiştirdiğini belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Çocuğu müspet davranışa yönlendirmek değerli.” dedi.

Nitelikli vakit geçirmede çocuk çok âlâ dinlenmelidir

Çalışan annelerin çocuklarıyla gün içerisinde kesinlikle nitelikli vakit geçirmesi gerektiğini kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Anne çalışmak zorunda olabilir lakin nitelikli dediğimiz, çocukla birlikte 5-10 dakikalık bir mühlet bile olsa vakit ayırması çok kıymetlidir. Göz temasının olduğu, çocukla birlikte bir şey okuyup ona anlattırdığı vakit, çocuğu en çok tatmin ettirecek vakitlerdir. Bu vakitlerde örneğin ona kıssa okuyup çocuğa anlattırıp, sabırla dinlemek gereklidir.” diye konuştu.

Susan çocuk gelecekte toplumsal fobik oluyor

Kimi annelerin maalesef çocuğu sabırla dinlemediğini belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bazı anneler konuşur konuşur, çocuk susar. İleride çocuk toplumsal fobik oluyor ya da konuşmasında tutukluk oluyor, kendini söz edemiyor. Meğer soru soran çocuk güzel bir çocuktur. Soru soruyorsa çocuk öğreniyordur. Ötelemiyordur, içine atmıyordur. Çocuğun konuşabilen çocuk olmasını sağlamak lazım.” dedi.

Toplumumuzda hayal kurmanın kültür olarak bastırıldığına dikkat çeken Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bu bizim zayıf tarafımız. Bunu değiştirmemiz lazım. Bunu değiştirmezsek itaat kültürü olur.” ikazında bulundu.

Çocuk rahatlama usulü olarak bu davranışları kazanıyor

Tırnak yeme, parmak emme üzere davranışı bağımlılığa benzeten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bağımlılıkta beyinde ödül-ceza sisteminin bozulduğunu kaydederek “Çocuk bir nevi bunu rahatlama yolu olarak kazanıyor. Beyin azalan seratonin gereksinimini o denli karşılıyor. Bir süre sonra bağımlılığa dönüşüyor. Bağımlılık bir beyin hastalığıdır. Beyin merkezine husus olarak ödül veriyorsun ve düzmece bir rahatlık oluşuyor. Aslında şu anda bağımlılığa ödül yetmezliği sendromu deniliyor. Bu durumlarda beyindeki kimyasal sistemi sağlamadan bağımlılık tedavisi tam olmuyor.” dedi.

Günümüzde eğitimde itimat temel, kaygı istisna

Çocuğa zorlayarak bir şey yaptırıldığı vakit savunma duygusu uyandığını belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Hayati tehlikesi olmayan hususlarda zorlamak yanlışsız değil. Klasik eğitim sisteminde kaygı temel, itimat istisna idi. Artık inanç temel, dehşet istisna. Korkutarak yapılacak şeyler ansızın yola fırlaması ya da sobaya yaklaşarak kendini tehlikeye sokacak durumlarda olabilir fakat 1 yaşındaki çocuğu tuvaletini kaçırırsa korkutacak tehditlerde bulunmak çok ziyanlıdır.” ikazında bulundu.

Çocuk dini kavramlarla korkutulmamalıdır

Çocuğun dini kavramlarla korkutulmasının da pek çok riskleri bulunduğunu belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bu tehditler çocuğun başını karıştırabilir. Çocuğu korkutarak düzeltemezsiniz. Cezalandırma istisnai durumlarda olur.” dedi. 

Anne yoksunluğu sendromunda çocuk daima ağlıyor

Ekseriyetle çocukluğun birinci devrinde ortaya çıkan parmak emme davranışının emzirilmeyen çocuklarda görüldüğünü kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Emzik verildiği vakit oral fiksasyon olmayacak mı? Sıkıntı o değil. Çocuğun kıymetli ölçüde ruhsal muhtaçlığı o anda inanç gereksinimi. İtimat gereksinimi oluşması için hayat inançlı, gelecek inançlı duygusu olması lazım. Anne yoksunluğu sendromunda ne olur? Çocuk devamlı ağlar. Onda kaygı, tasa vardır. Çocukluk depresyonu vardır. Birisi yanına yaklaştığı vakit çocuk susar, bakar annesi mi geliyor diye, annesi ise ona sarılır, rahatlar ve ağlaması yavaş yavaş azalır. Lakin annesi değil, oburu ise tekrar ağlamaya başlar. Çocuk bilerek yapıyor zannedilir. Halbuki çocuk o anda ruhsal, inanç, yalnızlık, sevgi gereksinimini tamamlamak için yapıyor. 

Bebeğin dünyaya gelir gelmez birinci reaksiyonsinin ağlamak olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Ciğerlerine soğuk hava girdiği vakit birden teğe anne karnının konforu gidiyor. Artık nefes alması lazım. Hayatın birçok gerçeğiyle yüzleşiyor doğan kişi. Birinci duygusu dehşet, birinci reaksiyonsi ağlama ve birinci rahatlaması anneye sarılıp, emzirildiği vakit. Böylelikle endişeyi giderme, sevgi alma ve temel itimat oluşturma duygusu oluşuyor.” dedi.

Anne kesinlikle gerçeği söylemeli ve itimat kazanmalıdır

Bir çocukta temel itimat duygusu yoksa çocuğun çeşitli reaksiyonler verebileceğini kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Annenin işe gideceği ya da bir diğer yere gideceği vakit çocuğu ‘Bak ben işe gideceğim lakin yeniden geleceğim’ diyerek zihinsel olarak hazırlaması lazım. Çocuk ağlasa da tepki de gösterse kesinlikle vedalaşarak ayrılacak. Vedalaşmadan ayrılınca çocuk tekrar kaygıya kapılıyor. ‘Annem ya gelmezse?’ diye düşünüyor. Palavra itimadı zayıflatır. Çocuk asla kandırılmamalıdır ve palavra söylenmemelidir. Çocuk bir mühlet sonra ‘Annem sık sık palavra söylüyor, demek ki her söylediği yanlışsız değildir’ diye düşünmeye başlıyor. Çocuğa palavra söylemeden ilgi odağını değiştirmek lazım. Yalancılık, çocuğun kişiliği haline geliyor. Bu türlü olunca da çocuk, hayat güvenilmez, beşerler güvenilmez, aldatılabilirim duygusu yaşıyor.” diye konuştu.

Evlilik inanç yuvasıdır

Çocuğu palavrayla büyüten annelerin çocuklarında paranoyaların çok fazla konu bahis oldu.ğını söyleyen Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Anne sevgi verse bile inanç olmadan olmaz. Dürüstlük olmadan olmaz. İş birliği sanatının temel özelliği palavradan uzak durmaktır. İnancın temelinde açık, şeffaf, dürüst bağ kıymetli. Dürüst bağlantı yoksa devamlılık da yoktur. Orada inanç alanı oluşmaz. Evlilik sevgi yuvası değil, inanç yuvasıdır. İtimat yuvası için sevgi yetmiyor. Sevgi var lakin aldatıyor mesela.” dedi. 

Belirsizlik çocukta gelecek telaşı oluşturuyor

Parmak emen çocuk psikolojisinde, anne-çocuk kişiselleşme ve ayrışma sürecinin tam aşılamadığını kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Anne çocuğa ‘Şimdi işe gidiyorum fakat tekrar geleceğim, daima geldim’ dediğinde çocuk beklemeyi öğrenmiş oluyor. Çocuk da dayanıklılık eğitimi oluyor. Annenin işten meskene geldiğinde ise meskendeki işlere başlamadan çocuğa vakit ayırması gerekiyor. Çocuğun gelecek tasası yaşamaması için meçhullüğü gidermek lazım. Çocuk, ‘Hadi oynayalım anne’ dediğinde değil, anne ‘Şu saatte oynayacağız’ dediğinde o saatte oynanacak. Anne kelamını tutacak ancak nasılsa sesi çıkmıyor diye atlatmayacak. Anne çocukla bir arada vakit geçirmeyi artırırsa çocuğun dikkat çekmek için yaptığı davranışlar değişir.” diye konuştu.