Çocuklar neden korkar? Çocukların endişelerini yenmesi için ne yapmalı?

Çocuklar endişeyi sonradan öğrenmektedir. Lakin vereceği reaksiyonleri yaklaşık dört aylıkken belirtmeye başlar. Çocukların bu dehşetleri aşikâr yaşlarda muhakkak dehşetler olarak olağandır. Bu da onlara etraflarına ahenk sağlamayı ve başa çıkmayı öğretir. Sıcaktan korkan bir çocuk, tehlike olduğunu öğrenmiştir. Bu durumda hangi dehşetler olağandır? Çocuklar nelerden korkar? Çocukların dehşetlerini yenmesi için ne yapmalı?

Çocuklar kaygıyı sonradan öğrenmektedir. Lakin vereceği reaksiyonleri yaklaşık dört aylıkken belirtmeye başlar. Çocukların bu kaygıları aşikâr yaşlarda muhakkak kaygılar olarak olağandır. Bu da onlara etraflarına ahenk sağlamayı ve başa çıkmayı öğretir. Sıcaktan korkan bir çocuk, tehlike olduğunu öğrenmiştir. Bu durumda hangi endişeler olağandır? Çocuklar nelerden korkar? Çocukların kaygılarını yenmesi için ne yapmalı?

Kaygı duygusu, gerçek bir tehlike ya da tehlike mümkünlüğünün kanısının uyandırması sonucunda ortaya çıkmaktadır. Yaşamsal bir düzenektir ve aslında tüm hislerin ötesinde çok değerli bir yere sahiptir. Bilhassa çocukların gelişimi için yadsınamaz bir yere sahip olan dehşet, tüm hayatı için zihninde yapması gerekenler ve yapmaması gerekenler olarak, dünyayı anlamlandırmasına ve hal vermesine yardımcı olur. Endişe duygusu çocuğun büyümesiyle şekillenir ve evrimleşir. Muhakkak başlı kaygılar yerini alışkanlıklara, öğretilere ve tecrübeye bırakır. Vakitle görülen bu değişimde, çocuğun hayatının her periyoduna has endişeler bulunmaktadır. Bunlar olağan karşılanan kaygılardır. 

ÇOCUK ENDİŞELERİ NE VAKİT BAŞLAR?

Çocuklarda kaygının başlaması uzmanlar tarafından yapılan bir araştırmayla, ortalama 4 aylıkken tepki vermesiyle gerçekleştiği öğrenildi. Çocuk iki yaşına kadar iki tıp kaygıyı baskın yaşadığını açıklayan psikologlar, bu tiplerin en doğal endişeler olduğunu da belirtti. Uzmanlar hali hazırda görülenin ayrılık korkusu ve yabancı korkusu olduğunu öne sürdü.

Ayrılık Tasası: Çocukta 6 ila 8 aylıkken başlayan, 13-15. aylarda en üst düzeye çıkan dert tipidir. Bu tasa çeşidinde 2 sonrasında da okula başlamak üzere “ayrılık” temasını gündeme getiren ömür olaylarında tetiklenir ve gözlenebilir. 

Yabancı Tasası: Bebeğin yabancı bireylere karşı duyduğu endişe çeşididir. Birinci yılın birinci yarısında başlar ve 2 yaşına kadar yavaş yavaş azalarak kaybolur.

ÇOCUKLAR NELERDEN KORKAR?

Çocukların en yaygın endişeleri ortasında ayrılma ve yabancı derdinin olmasıyla birlikte, bedensel ziyanlara karşı dürtülerinin oluşmasıyla ani ses, olağan yaşantısı dışında karşılaşmadığı obje yahut canlılar, karanlık, uyku öncesi olarak belirtilmiştir. Bu çeşit dehşetler aslında deneyimlemediği durumlara karşı tecrübe kazanmasıyla ortadan kalkmakta olduğu belirtildi. Bu durum bazında köpek sesinden korkan 9 yaşındaki bir çocuk, alıştıkça başını okşayıp köpek sevmeye başlayabilmektedir. Bunlar belirsizliğin açıklanmasıyla yenilen dehşet tiplerindendir.

Okul öncesi periyotta, bilhassa 2-5 yaşları ortasında çocukların endişelerinde farklılaşma ve artmalar görülür. Bu yaştaki çocuklar için gerçek ve fantezi ortasındaki ayrım her vakit besbelli değildir. Bu devirde en sık rastlanan kaygılar ortasında, hırsız, hayali yaratıklar, anne babadan ayrılma, karanlık, yalnız kalma, karanlık, yükseklik, asansörde kalma, kaybolma korkusu ve hayvanlardan korkma sayılabilir.

4-5 yaşları aralığındaki çocuklarda endişelerinde artmalar görülür. Meraklı olan çocuğun zihni gelişime açıktır ve hayal gücünün götürdüğü yere sarfiyat. Bu yaştaki çocuklar için gerçek ve fantezi ortasındaki ayrım her vakit besbelli değildir. Bu periyotta en sık rastlanan dehşetler ortasında, hırsız, hayali yaratıklar, anne babadan ayrılma, karanlık, yalnız kalma, karanlık, yükseklik, asansörde kalma, kaybolma korkusu ve hayvanlardan korkma sayılabilir. Bu usul kaygıları düşünde gören çocuk anne ve babasıyla yatmak istediği görülmüştür. Anne babaların bu durum karşısında onu yanına almamalı, kızmamalıdır. Uzmanlar, bu durumu epeyce açık ve anlaşılır bir lisanla gerçek olmadıklarını, sakinleştirip o uyuyana kadar odasında kalacağını ancak sonrasında kendi yatağına döneceğini bildirmelidir.

Anne –babaların birtakım durumlar karşısında gösterdiği reaksiyonler de kıymetlidir. Çocuklar anne-babalarını örnek alarak etkilenebilirler. Bu biçimde kimi kaygılar öğrenilir.(Köpekten korkan annenin çocuğunu müdafaası için onu da köpeğe yaklaştırmaması üzere…)

Çocuklardaki kaygılar, çevresel etkenlerden de kaynaklanabilir. Zira öbür hisler üzere dehşet da deneyerek, deneyim edilerek ortaya çıkmaktadır. Uzmanların verdikleri örneklerde bulunan anne babanın bağırmasıyla, çocuğun okulda bağıran öğretmenine karşı endişe duygusu beslemesi tecrübelenmiş bir tiptir. Öğretmeninin ona bağırdığını düşünüp, korkmaya başlayabilmektedir.

KORKAN ÇOCUĞA NE YAPMAMALI?

Psikolog ve pedagoglara en çok sorulan sorulardan biri olan bu başlık altında açıklama yapan uzmanlar, öncelikle asla ancak asla diyerek altını çizdikleri vurgu ile çocukların kaygılarını yok saymaması, bastırmaması, asla küçümsememesi gerektiğini açıkladı. “Bunda korkacak ne var?” “Kaç defa söyledim sana bir şey yok yalnızca gök gürültüsü bu!” kullanılmaması gereken cümlelere örnek olarak verildi. Endişeyi hafifletmek emeliyle kendilerini yetersiz hissedecekleri ,“Erkek adam hiç korkar mı?”, “Sen artık kocaman oldun, abisin/ablasın” üzere telaffuzlardan kaçınılmalıdır ve çocuğun kaygı duyduğu nesneye karşı zorlanmamalı, yargılanmamalı ve aşağılanmamalıdır.

ÇOCUKLARIN KAYGILARINI YENMESİ İÇİN NE YAPMALI?

• Kaygıların gelişim periyodunda olağan olup olmamasına bakılmalıdır.
• Dehşetin ortaya çıkabileceği, çocuğun yaşadığı olaylara göz atılmalıdır.
• Endişelerin hangi vakitlerde ya da durumlarda artıp artmadığını gözlemlenmelidir.
• Çocuğun korkusunu söylemesi için teşvik edilmeli ve yargılanmamalıdır. Dehşetiyle ilgili konuşmaktan çekiniyorsa “kendini hazır hissettiğinde bunu benimle paylaşmanı, birlikte konuşmayı çok isterim” denmesi gerekmektedir.
• Anne baba tavrı gözden geçirilmeli, çok muhafazacı bir tavır kelam gelimi edilen ise bu düzenlenmeli. Çocuğun dış dünyayı keşfetmesi, temas etmesinin önüne geçilmemeli.
• Anne ve baba çocukların kaygılarına anlayış göstermeli ve onların kaygılarını ciddiye almalıdır. Aksi takdirde çocuğunuzun size olan inanç hissini sarsabilir ve çocuk “annem, babam beni anlamıyor, benim endişelerimi önemsemiyor” hissine kapılabilir.
• Endişenin olağan bir his olduğu, herkesin vakit zaman birtakım şeylerden korktuğu hatta kendi çocukluğundaki kaygılarına yönelik aştığı durumları açıklamalıdır. 
• Etrafında onu koruyan kollayan tüm güvenlik ögelerine vurgu yapılmalı. Tensel temasla birlikte “güvendesin, tehlike yok” iletisi iletilmelidir.
• Korktuğu ögelerle ilgili olarak mantık çerçevesinde kolay açıklamalar yapılabilir, bilgilendirebilir, birlikte yazılar okuyabilir, uzmanları dinlemesini sağlayabilirsiniz.
• Açıklamaları yaparken müzik, öykü ve görsel gereçlerden yararlanılabilir.
• Küçük çocuklarda hayal gücünden yararlanarak hayali hami bir muhteşem kahraman ya da dehşetlerini içine bırakabileceği hayali bir kutu dehşetlerini azaltmasında faydalı olabilir.
• Kâfi ve hakikat ilgi göstermek, şefkat göstermek ve fizikî temas kurmak, endişe verici durumlarda sakin ve olumlu formda model olmak çocukların kaygılarla baş edebilmelerine yardımcı olur.

Çocuklar,Korku,Baş,Durum,Tür,Zaman,Uzmanlar,Çocuk,Normal,Hayal,Anne,Baba,Gerçek,Duygusu,Karanlık,Anne Baba,Kaygısı ve Hayata dair Anne – Çocuk yazıları için sitemizde kalmaya devam edin.