Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Prof. Dr. Hasan Bombacı, “Spor çocukluk çağında eğlenmek için serbestçe yapılan bir aktiviteden, profesyonel manada uygulanan müsabakalara kadar hayatın her devrinde yapılan bir aktivitedir. Ne var ki spor beraberinde yaralanma riskini de getirir. Spor yaralanmalarının pek birçok önlenebilir yaralanmalardır” diye konuştu.

KOŞMAK DİZLERE ZİYAN VERİR

Spor yaralanması konusunda koşucularda birinci suçlananın çoğunlukla ayakkabılar olduğunu belirten Prof. Dr. Hasan Bombacı, “Ayakkabıların sahiden değeri vardır. Lakin başka pek çok spor kollarında olduğu üzere koşucularda da ortaya çıkan kimi rahatsızlıklar birden çok faktöre bağlıdır. Koşulan yer, beslenme, su kaybı, konsantrasyon, spora bedenin hazırlanması (ısınma-germe-aktivite-soğuma-tekrar germe) üzere faktörlerin hepsi spordan elde edeceğimiz faydayı ya da ziyan görmeyi etkileyebilir. Bununla birlikte canlıların pek birçoklarının doğal bir aktivitesi olan koşmanın potansiyel ziyanlarının çok büyük bir kısmının önlenmesi mümkündür” diye konuştu.

Bu bilginin geçmişte hakikat olduğunu söyleyen Ortopedi ve Travmatoloji uzmanı Prof. Dr. Hasan Bombacı, “Ön çapraz bağ (ÖÇB) diz bölgesinin önemli yaralanmalarından birisidir. Günümüzde ÖÇB ameliyatları gelişen teknoloji ve teknikler sayesinde çok daha başarılı sonuçlar vermektedir. Fakat ameliyat sonrası spora dönüş sürecini bağın uygunlaşması ile ilgili biyolojik bir süreç olduğu için aşikâr müddetlerin altına indirmek çok muhtemel değildir. Bununla birlikte uygun bir rehabilitasyon süreci ile ÖÇB rekonstrüksiyonu yapılan hastalarda yaklaşık yüzde 70-80 oranında spora dönüş, yüzde 50 oranında ameliyat öncesi performansı yakalamak mümkündür” açıklamasında bulundu.

Prof. Dr. Hasan Bombacı adaleleri güçlendirme idmanlarının 2 türlü olacağını belirterek şu bilgileri verdi:

“Bu idmanların yapılışı da sonuçları da farklıdır. İlksi adalenin gücünü ve hacmini artıran egzersizlerdir. Bu antrenman tekniğinde antrenman gitgide artan dirence karşı yapılır. Bu esnada adalenin aerobik sistemle güç üretme kapasite gitgide azalır ve anaerobik düzenek devreye girer. Adalede yorgunluk ortaya çıkar ve ortama salınan kimi hususlar ağrıya sebep olur. Bu sırada örneğin ağır kaldırma üzere idmanlarda devreye giren adaptasyon düzenekleri adalede hem hacim hem de güç artışına sebep olur. İkinci yolda ise daha çok adalenin dayanıklılığı artar. Burada adale içinde güç üreten motor üniteler artmaz daha fazla tıpkı istikamette hareket eden adalelerin aktivasyonu artar. Bu durumda hacmi çok artmayan adalenin dayanıklılığı artar. Güçlendirme antrenmanlarında ölçünün yanında teknik de değerli bir yer meblağ.”

“AKUT BİR YARALANMADA AĞRIYI GİDERMEK İÇİN EN GERÇEK YOL ISI UYGULAMAKTIR”

Ani gelişen bir yaralanmada gelişen doku hasarı yaralanmanın şiddetine nazaran kimi vakit kanamaya fakat çabucak her vakit lokal ödeme sebep olur. Kanama meydana gelen durumlarda hasarlı bölgede kanamanın sınırlanması için damarların büzülerek (“vazokonstrüksiyon”) tepki göstereceğini lisana getiren Prof. Dr. Bombacı, “Takiben kanamayı durdurmaya yarayan öteki düzenekler devreye girer. Bunu izleyen saatler içerisinde o bölgedeki oksijen azlığına tepki olarak damarlarda genişleme ve damar geçirgenliğinde artma meydana gelir bu da ödemin artması manasına gelir” diyerek şunları da ekledi:

“Eğer yaralanmanın başlarında sıcak uygulanırsa damarların genişlemesine bağlı olarak hasarlı bölgede kanama ve ödem artar. Bu da istenmeyen bir durumdur. Bunun yerine hasarlı bölgeye uygun ölçüde basınçla soğuk uygulanması gerekir.”

“EGZERSİZDEN YARAR SAĞLAMAK İÇİN KESİNLİKLE ACI OLMALIDIR”

Bu bilginin de her vakit hakikat olmadığının altını çizen Prof. Dr. Hasan Bombacı, idman yaparken duyulan acının en değerli nedeninin adalenin kasılması sırasında ortaya çıkan laktik asidin yarattığı irritasyon olduğu bilgisini verdi. Bunun bilhassa tartı kaldırmak üzere “yüksek dirence karşı yapılan antrenmanlarda besbelli olduğunu söyleyen Prof. Dr. Bombacı, “Bunun nedeni adalenin kapasitesinin en çok kullanıldığı durumlarda adale içinde güç üretme düzeneği ‘aerobik yol’dan ‘anaerobik yol’a geçmesidir. Bu hudutlara kadar zorlama, kas hücrelerinin hem hacminin artması hem de sayılarının artması için gereklidir. Lakin adalelerin azamî kuvvetin altında çalıştığı dayanıklılık idmanlarında bu durum ortaya çıksa da daha hafif derecededir. Bir öbür idman çeşidi olan germe antrenmanlarında de antrenmanın yarattığı acı, idmanın başlarında hissedilir lakin daha kısa sürelidir” dedi.

“ÇIKIK BİR PARMAĞIN UYGUNLAŞMASI KIRIK OLANDAN DAHA UZUN SÜRER”

Parmak çıkıklarının tedavi yaklaşımının el ya da ayağa nazaran farklılıklar göstereceğine dikkat çeken Prof. Dr. Hasan Bombacı, “Daha sık görülen el kırık ve çıkıklarından bahsedecek olursak elin kompleks yapısına ve oluşacak hasarın çeşitliliğine bağlı olarak çok farklı sonuçların ortaya çıkabileceğini söylemek yanlış olmaz” diyerek gerek kırık gerekse çıkıklar da konservatif tedavi olarak anılan cerrahi dışı tedaviler uygulanabileceği üzere kırık ve çıkığın yerine ve biçimine bağlı olarak çok çeşitli cerrahi süreçler de uygulamanın gerekebileceğine vurgu yaptı. Prof. Dr. Bombacı kırık ve çıkığın yeri ve haline nazaran düzgünleşme sürecinin her iki yaralanmada da çok değişkenlik gösterebileceğini kelamlarına ekledi.

Ayak bileği burkulması günlük hayatta çok sık meydana gelen bir yaralanmadır. Ayak bileği burkulması dendiğinde ayak bileği ekleminde ortaya çıkan bağ yaralanmalarının akla geldiğini tabir eden Prof. Dr. Hasan Bombacı şunları da aktardı: “Buna çok sık olmamakla birlikte küçük kırıklar da eşlik edebilir. Kırık olmadıkça birinci kere olan ayak bileği burkulmasının (bağ yaralanmasının) tedavisi, bağ hasarının derecesine nazaran değişen müddetlerde, çoğunlukla da özel dizayn edilmiş ortezlerle tespittir. Ayak bileği kırıkları da aslında temelde ayak bileğinin olağandışı yük altında kalması ile oluşur. Lakin bu durumda ayak bileğini oluşturan bir ya da birden fazla kemikte kırıklar oluşur. Tedavisinde ise büyük bir çoğunlukla ameliyat gerekir. Bazen bu kırıklara kıkırdak hasarları da eşlik edebilir. Hasebiyle sonuçları daha öngörülemezdir ve risk taşır.”

Bu bilginin de her vakit hakikat olmadığının altını çizen Yeditepe Üniversitesi Koşuyolu Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji uzmanı Prof. Dr. Hasan Bombacı, ergenlik öncesi çocuklarda adale hacmi ve adalelerin oksijen yakma kapasitesinin erişkinlere nazaran daha az olduğunu hatırlatarak “Bu adalelerin daha az güç üretmesine sebep olur. Münasebetiyle çocuklar daha çabuk yorulurlar. Adalelerin erken yorulması da dolaylı olarak eklemlere ve uzun kemiklerin uçlarında yer alan büyüme plaklarına fazla yük binmesi demektir. Bu büyüme kıkırdağının yaralanmasına taban hazırlar. Lakin son vakitlerde yapılan araştırmalar çocuklarda âlâ düzenlenmiş ve vakte yayılmış (8-12 hafta) antrenman programları ile büyüme plaklarında oluşabilecek risklerin en aza indirilebileceğini göstermektedir. Çocukların yaptığı güçlendirme idmanlarında daha düşük dirence karşı daha çok tekrarla yapılan antrenmanlar daha uygundur” dedi.