Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, kolay unutkanlık, Alzheimer ve beyin sıhhati konusunda değerlendirmede bulundu.

Kolay unutkanlık deyip geçilmemeli

Unutkanlığın güzel ve makûs huylu olmak üzere iki çeşidi bulunduğunu belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Biri kolay unutkanlıktır yani güzel huylu unutkanlık, selim tabiatlı unutkanlık da deriz. Oburu ise habis unutkanlık yani makus huylu dediğimiz unutkanlıklardır. Bu iki unutkanlık birbiriyle çok karışıyor. 60 yaş üzerinde unutkanlık başladığı vakit bu kadar unutkanlık olur’ deniliyor ve Alzheimer riski göz gerisi ediliyor. Alzheimer ve demansın birinci başlangıç belirtileri unutkanlık olduğu için buna dikkat etmek gerekiyor.  Beynimizdeki o kolay unutkanlık deyip geçmememiz lazım.” ikazında bulundu.

Kolay unutkanlıklara değinen Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Buzdolabını açarsın. ‘Ne alacaktım?’  dersin bir düşünürsün. Telefonunu eline alırsın ‘Kimi arayacaktım?’ dersin ve sonra hatırlarsın. Bu türlü unutmalar olabilir.” dedi.

85 yaş üzerinde Alzheimer riski %50’ye çıkıyor

Dünyada ve ülkemizde ortalama insan ömrünün uzadığını, dünyada da Türkiye’de de bayanlarda 78, erkeklerde 74-76 üzere ortalama bir yaş olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Hatta bu ortalama 80-90’a çıktı. Mesela bir insan 60-65 yaşına geldi, unutkanlığı başladı. Bu kadar unutkanlık olur deyip, önlem almazsa bir süre sonra bu unutkanlığın nedeninin Alzheimer olduğu anlaşılabiliyor. Kişi hayatının son 10 yılını Alzheimer olarak geçirebilir zira 85 yaşının üzerindeki şahıslarda Alzheimer ihtimali yüzde 35-50’ye kadar çıkıyor.” dedi. 

Beyni gerçek kullanmak hafızaya güzel geliyor

Beynimizin de tıpkı cildimiz üzere yaşlandığını belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Beynini yanlışsız kullanan, 100 yaşına da gelse hafızası, zihni pırıl pırıl oluyor. Unutkanlıkla ilgili başlangıçta erken tedbir alınması kıymetlidir.  Alzheimer’da unutkanlığın lakin yüzde 5-10’u genetiktir. Geri kalanı büsbütün beyni yanlış kullanmayla ilgilidir.”dedi. 

Yeni öğrenmelerle hafıza zayıflamıyor

ABD’de ortaya çıkan bir olguya da değinen Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bu enteresan ve tıpkı vakitte literatüre de giren bir olgudur. San Francisco’da bir matematik profesörü satrançta 8 atak ötesini görebilirken bunun 5’e düştüğünü fark etmiş. Sonra nöroloğa gidiyor. Nörolog testleri yapıyor. Bütün ölçeklerde her şey olağan çıkıyor. Zeka testlerinde yaş kümesi olağan bilgi tabanı içerisinde. Daha sonra beyin check-up’ı yaptırıyor. Orada kesin teşhis beyindeki plaklardan anlaşılıyor. Beyninde çok sayıda plak olduğu belirleniyor lakin kaybı yok. Sonra yapılan araştırmalarda şu ortaya çıkıyor: Beynini o denli hoş kullanıyor ki beyindeki amenoit plaklar olduğu halde beyin kendine yol bulmuş, yeni öğrenmelerle kişinin hafızası hiç zayıflamamış.” diye konuştu.

Beyin yeni tecrübelere açıksa çalışıyor

Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bir periyot beyin hücrelerinin sayısının sabit olduğu ve yaş ilerledikçe bu hücrelerin öldüğünün kabul ediildiğini belirterek “1998’de bu keşfedildi. Beyin hücreleri ölmüyor. Beyinde hipokampus bölgesi var. Beynin ortasında bulunan ve hafızanın oluşturduğu bölge, kök hücreler üretiyor. Kişi beynini canlı kullanırsa yani yeni tecrübelere açıksa ya kullan ya kaybet kuralıyla beyin çalışıyor. Kullandıkça beyin açılıyor, açıldıkça kök hücrelerden yeni hücre üretiyor. O hücreler göçüyor, kullandığı beyin alanı neresiyse oraya gidiyor. Orada ağlar oluşturuyor. Orada network oluşturuyor. Kişinin beyni pırıl pırıl çalışıyor. Beyinde plaklaşma olduğu halde hafıza zayıflamıyor.” dedi.

Sağlıklı bir zihin için ömür şekli kıymetli

Sağlıklı bir zihin ve hafıza için ömür üslubunun da değerli olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Beslenme değerli, ömür üslubu değerli ve beyni kullanma kılavuzumuzun olması değerlidir. Beynimizi hakikat kullanıyorsak kolay unutkanlığı hastalıkla karıştırıp panik yapmamak gerekir. Alzheimer’da genetiğin yüzde 15 üzere bir rolü var. Yüzde 70-85 hayat biçiminin rolü vardır. Unutkanlık beynimizi uygun kullanıp kullanmamayla ilgilidir.”  dedi.

Alışkanlık tuzaklarına karşı dikkatli olunmalı

Beyin sıhhati için beyin dostu bir hayatın değerli olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Beyin dostu beslenme ve beyin dostu alışkanlıklar kıymetlidir. Beynimizin o denli bir özelliği var ki yapılan bir araştırmada, bir insan kumar oynamayı 440 kez yaparsa onu artık otomatik yapmaya başladığı tespit edilmiş. Günlük hayatta sıkça karşımıza çıkar. Araba kullanan bir kişi daima kullandığı güzergahta ezbere sarfiyat. Daha evvel oraya tekraren gitmiştir, beyin otomatik öğrenme yapıyor. Fikir, his ekleyince inanış oluyor. Tekrar edince alışkanlık oluyor. 6 ay tekrar edince bu kişilik haline geliyor. Onun için tekrarlar çok kıymetli. Yanlış bir şeyi de tekrar ettiğinde alışkanlık oluyor. Onun için ileri yaşta insanın en çok kusur yaptığı şey alışkanlık tuzaklarıdır, alışkanlıklar zihinsel tuzaktır.”dedi. 

Yeni tecrübelere açık olmak beyni çalıştırıyor

Beynin daima dinamik tutulması gerektiğini tabir eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Yeni tecrübelere açık olan şahısların beyinleri daima pırıl pırıl çalışıyor. MR aygıtına sokuyoruz. Beyninin her tarafı her hususta faal. Hatta şuna benzetiliyor: Bir vadi düşünün, yazın vadide şayet sulanmayan bir alan varsa sapsarıdır fakat şayet bir yere bakılıyorsa, sulanıyorsa ağaçlı, çiçekli, kuşlu, yemyeşil alandır. İnsan beyninde de öyledir. Bakımlı alanlar beyinde hareketli, canlı, dinamik oluyor. Bu kullanmayla ilgilidir. Kullanılmayan alanlar, kurumuş vadi üzere kuruyup kalıyor. O nedenle burada değerli olan büyük fotoğrafı görerek beyni ustalıkla ve bilgece kullanmaktır. Beyni kullanabilmek unutkanlığı önlemede en değerli basamaktır, beynin yaşlanmasına karşı değerli ölçüde tahlildir.”dedi.

Beyin sıhhatini korumak ve beyin yaşlanmasını önlemek için tavsiyelerde de bulunan Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Beynimizi günlük hayat aktiviteleri içinde ağır kullanmamız değerli. Bulmaca ve sudoku çözmekten daha kıymetlisi örneğin her gün birebir yoldan gitmek yerine farklı yollardan gidilmesi önerilebilir. Yani daima tıpkı alışkanlıkları devam ettirmek yerine sık sık alışkanlık değiştirmek, sık sık konum değiştirmek tavsiye edilebilir.”dedi. 

Eşini unutur, anne-babasını unutmazlar… 

Alzheimer hastalığında beynin yeni öğrenme yapamadığını kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Alzheimer hastaları eskileri çok yeterli hatırlar ve anlatır ancak yeni şeyleri hatırlayamaz, unutur. Alzheimer’ın tipik özelliğidir. Buna retrograd amnezi diyoruz. Alzheimer çok ilerlediği vakit eşini unutur lakin anne ve babasını unutmaz. Zira küçüklüğe dair şeyler beyinde kalıyor. Bu nedenle Alzheimer hastalığında beyin yeni öğrenmeleri yapamıyor.”dedi. 

Beynimiz de kuyu üzere kullandıkça açılan bir organ…

Kişinin yeni öğrenmelere açıksa beynin daima çalıştığını tabir eden Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Beyin devamlı yeni öğrendiği için katmanları daima canlı kullanıyor. Beyin ya kullan ya kaybet kuralıyla çalışıyor. Bu nedenle kuyuya benziyor. Kuyudan su çektikçe kuyu nasıl açılıyorsa beynimiz de kullandıkça açılan bir organ.”dedi.