Yas süreci hakkında bilgi veren Psikolog İrem Naz Kırım, “Nasıl sevdiklerimiz öldüğünde onu bir daha görememenin, onunla yeni anılar oluşturamamanın, kendimizi yalnız hissetmenin acısını yaşıyor, onunla geçirdiğimiz süreci daha düzgün kıymetlendirme isteğimiz oluyorsa; arkadaşımızla artık görüşmediğimizde, sevgilimizden, eşimizden ayrıldığımızda ve bir organımızı yitirdiğimizde de tıpkı hisleri ve niyetleri hissederiz” halinde konuştu.

Evrelerine nazaran yaş süreci

Psikolog İrem Naz Kırım, yasın evrelerini şöyle sıraladı:

“İnkâr evresi: Yas sürecinin evresinin birinciidir. Vefatı kavramakta ve kabullenmekte zorluk çekeriz. Şaşkın, donuk, reaksiyonsiz görünür, kendimizi boşlukta üzere hissederiz. Birçok şeyi hatırlamakta zorlanabiliriz. Düşlerimizde o kişiyi görebiliriz.

Öfke evresi: İnkâr evresini öfke evresi takip eder. Bu evrede ‘neden ben, biz, o’ soruları vardır. Gerçekle yüzleşmeye başlarız ve ağır geldikçe derin bir öfke kaplar içimizi. ‘Neden bırakıp gittin, niçin daha güzel davranmadım, ben artık ne yapacağım’ üzere sonu gelmeyen, keşkelerle başlayan cümleler, öfkemizi hem kendimize hem de kaybettiğimiz şeylere yönlendirmemize neden olur. Her his üzere öfke de sağlıklı bir histir ve bu süreçte yaşanmasına müsaade verilmelidir.

Pazarlık evresi: Öfke duygusu hafiflemeye başlarken pazarlık evresi devreye girer. Kişi artık Allah’a dualar eder. Öldüyse onu cennetine almasını, günahlarını affetmesini, başka dünyada canını yakmamasını diler. Sevdiği kişiyi ya da organını kaybettiyse acısını dindirmesi ve güzelleşmesi için yalvarır. Bu evrede kaybı kabullenen kişi inkârı bırakır ve artık gerçekle yüzleşmiştir. Gerçekler ruhsal çöküntü yaşamasına neden olur ve depresyon evresine girilir.

Depresyon evresi: Depresyon evresinde kişi artık hiçbir şeyin eskisi kadar hoş olamayacağını düşünür. Toplumsal etrafından geri çekilir, mutsuzdur, hiçbir şeyden tat alamaz, fonksiyonlarını devam ettirmekte zorlanır, iş, okul, konuttaki sorumluluklarını yerine getiremez hale gelebilir. Bu evre çok güç görünse de yaşanması gereken en değerli evredir. Zira kişi hislerini ve fikirlerini yaşamaya başlar. Şayet bu evre yaşanmazsa, yani kişi ‘ben güçlüyüm, hiç sıkıntım yok’ üzere davranmaya çalışırsa yas süreci daha da uzar ve bir mühlet sonra depresyon zorlayıcı bir hal alıp güzelleşme zorlaşır.

Kabullenme: Son evre artık kabullenmedir. Artık kaybımızı kabullenir ve geri kalan hayatımıza dair devam etmeye başlarız. Acı hafifler lakin unutulmaz, yalnızca fonksiyonlarımızı yerine getirmeye bir formda devam etmek zorunda kalırız. Geleceğe dair planlar yapar, beklentilerimizi yine oluştururuz.”

Çevrenizdekileri uzaklaştırmayın

Yas sürecinde ağlama isteği, mutsuzluk, öfke patlamaları, sabırsızlık, tahammülsüzlük, kaygı, güvensizlik üzere hislerin olağan olduğunu vurgulayan Psikolog İrem Naz Kırım, “Kayıp anı beyninizde dönüp durabilir, odaklanma sorunu yaşayabilirsiniz. Yas süreci acılı ve kuvvetli bir süreçtir. Bazıları birkaç ayda bazıları ise yıllarca yaşamaya, baş etmeye çalışır. Bu süreçte sizi sevenlerin takviyesini almak, yalnız kalmamak sürecinizi daha kolay atlamanıza yardımcı olur. Bu yüzden etrafınızdaki insanları kendinizden uzaklaştırmayın, sizin için bir şeyler yapmalarına fırsat verin. Sizi anlayan, dinleyen, acınızı paylaşan ve size yeterli geldiğini hissettiğiniz bireyleri etrafınızda toplayın” diye konuştu.

“Ağlamamak için kendinizi sıkmayın”

Psikolog Kırım, şu bilgileri paylaştı:

“Duygularınızı ve fikirlerinizi tabir etmek, zihni ve vücudu yormaktadır. Hastalanmamıza neden olmaktadır. Yas sürecinizi atlamak için ağlamak ve acıyı dışarı vurmak sağlıklı bir yas süreci geçirmenize yardımcı olur. Acılarınız, kanılarınız konusunda konuşmaktan çekiniyorsanız bir kâğıda içinizi dökebilirsiniz. Mektup, günlük yazmak ya da acınızı anlatan fotoğraf çizmek kendinizi söz etmenizde ve olayları kabullenmenize yardımcı olur. Kaybınızın verdiği ağır hislerden kaçmak için ziyanlı unsurları kullanmak meseleleriniz çözmez, tersine daha da sorun yaşamanıza neden olur. Baş etmekte zahmet çekiyorsanız yardım isteyin. Kayıp ve yas süreciniz uzun sürüyorsa ruh sıhhati uzmanlarından dayanak almayı ihmal etmeyin. Sizi olduğunuz halinizle, şartsız kabulle ve anlayışla bekleyen, tarafsız yaklaşabilecek, anlatmakta zorluk çektiğiniz her şeyi itimatla tabir edebileceğiniz profesyoneller olduğunu unutmayın.”

“Uyku ve beslenme tertibi bozulabilir”

Yas sürecinde olan kişinin uyku ve beslenme nizamının bozulabileceğinin altını çizen Psikolog Kırım, “Yakınlarının bu ihtiyaçlarını sağlayabilmesi için kişiyi takip etmesi değerlidir. Kayıp herkes için tıpkı vakitte gerçekleşmez. Anlayış ve sabır gerekir. Kaybını kabullenmesi için vakit verilmelidir. Kayıp hakkında konuşması, ağlaması, öfkesini ve acısını lisana getirmesi engellenmek yerine desteklenmelidir. Hissettiklerini ve düşündüklerini açığa vurması için teşvik edilmeli, müsaade verilmelidir. Acısını hafifletici ‘yakında geçecek, ağlama, onu üzersin, o bu türlü olmanı istemezdi, güçlü olmalısın, bunda da vardır bir hayır, hayat devam ediyor, ne acılar var, hepimizin başına gelebiliyor, dik dur, herkesin içinde yapma’ üzere cümleler kurmak yerine onu anlamaya, dayanak olmaya çalıştığınızı ve hislerinizin içten olduğunuzu söz eden ‘yanındayım, ne vakit istersen orta, yalnız değilsin, bir gereksinimin varsa söylemen yeterli’ üzere cümleler kurabilirsiniz. Ani karar verme, yer değişikliği isteği üzere durumlarla karşılaştığınızda bu tıp durumların vakte yayılarak çözülebilmesi için fırsat oluşturmaya çalışın. Aile, arkadaş üzere toplumsal dayanak sağlayacak şahıslarla yakın temasta olmasını sağlayın. Kayıptan kaçınma isteğini fark ettiğinizde ona kızmayın. Kaçınmak için başvurduğu alkol, ziyanlı unsur isteklerini konuşarak vazgeçirmeye çalışın. Gerekirse ruh sıhhati uzmanlarından takviye aldırın” diyerek kelamlarını sonlandırdı.